Επιστολές, έντυπα, αποκόμματα εφημερίδων

Η συλλογή περιέχει 198 χειρόγραφα φύλλα με αναμνή-σεις του Αναστάσιου Ιωαννίδη από όσα συνέβησαν στον Πόντο, στο Νοβοροσίσκ και το Σοχούμ στο διάστημα 1914-1923

Ο φάκελος περιέχει 28 δακτυλογραφημένες σελίδες στις οποίες είναι καταγεγραμμένα τα απομνημονεύματα του Παντελή Ι. Φουρνιάδη: από Νικόπολη Πόντου – έλευση στην Καβάλα – αποκατάσταση – Κατοχή

• Γενικό Μητρώο Ασθενών (Β. 12, 1919-1921, Β. 13, 1921-1923)
• Ημερολόγιο Ασθενών (Β. 82, 1916-1922)
• Γενικό Μητρώο Εσωτερικών Ασθενών (Β. 11, 1914-1916)

• Διοικητική αλληλογραφία για την αγροτική αποκατάσταση προσφύγων.
• Ζητήματα σύγκρουσης προσφύγων και γηγενών για κτηματικές διαφορές
• Περί ανεγερθέντων και υπό ανέγερση προσφυγικών συνοικισμών και έργων κοινής ωφελείας
• Αποκατάσταση προσφύγων. Προσφυγικός συνοικισμός. Παραγκούχοι Ιωαννίνων (ονομαστικές καταστάσεις, αιτήσεις μεταφοράς παραπηγμάτων, περί άρσεως προσφυγικών παραγκών)
• Εγγραφή στο Μητρώο προσφύγων
• Στατιστικοί πίνακες-Δελτία απογραφής προσφύγων
• Διοικητική αλληλογραφία για την αγροτική αποκατάσταση προσφύγων.
• Περί καταρτισμού αγροτικού μητρώου δικαιούχων προσφύγων ανταλλαξίμων αγροτών
• Περί ανεγέρσεως συνοικισμού προσφύγων στην Ήπειρο στα Ιωάννινα σε Ανατολή και Μπάφρα, στο Δήμο Πωγωνίου σε Χρυσοράχη (Ζαγόριανη), Δελβινάκι και Κόνιτσα, στην Θεσπρωτία σε Ηγουμενίτσα, Παραμυθιά, Μαργαρίτι και Φιλιάτες, στην Φιλιππιάδα, στην Πρέβεζα στο Κάστρο Αγίου Ανδρέα και Σινώπη, στην Πάργα, στην Άρτα και στην Αμφιλοχία.
• Παροχή βοηθημάτων και επιδομάτων σε πρόσφυγες
• Έρανοι και δωρεές υπέρ προσφύγων
• Επισιτισμός
• Αντιμετώπιση εκκρεμών ζητημάτων μετά την κατάργηση της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων, 1930.

Το συγκεκριμένο αρχειακό υλικό αφορά προσφυγικά ζητήματα σε περιοχές της Κεντρικής, Δυτικής και Ανατολικής Μακεδονίας.

1. Μαθητολόγιο Γυμνασίου Νάξου 1921-1938 – εγγραφές μαθητών προσφύγων.
2. Βιβλίο Πράξεων Γυμνασίου Νάξου 1927-1931 – Πράξη 135 – απαλλαγή προσφύγων από την καταβολή εκπαιδευτικών τελών.

1. «Δημοτολόγιον προσφύγων του Δήμου Ερμουπόλεως» Κατάστιχο. Καταχωρίζονται 5104 ονόματα.
2. «Μητρώον αρρένων των εν τω Δήμω Ερμουπόλεως διαμενόντων προσφύγων ομογενών, συνταχθέν κατά το έτος 1923» Κατάστιχο. Καταχωρίσεις με βάση το έτος γεννήσεως (1828 – 1924)
3. «Μητρώον προσφύγων Σύρου», 1923. Κατάστιχο. Καταχωρίζονται 7805 πρόσφυγες (μνημονεύονται όλα τα μέλη κάθε οικογένειας) που έφθασαν στην Ερμούπολη. Σημειώνονται: αύξων αριθμός μητρώου, αριθμός βιβλιαρίου, όνομα και επώνυμο μελών οικογενείας, ηλικία, επάγγελμα, τόπος καταγωγής, εγκατάστασις, χρονολογία εγκαταστάσεως, παρατηρήσεις.
4. Πολιτογραφήσεις / «Αθρόαι πολιτογραφήσεις προσφύγων», αιτήσεις και πιστοποιητικά της «επί της πολιτογραφήσεως Επιτροπής» . 6 φάκελοι. Περιέχονται και ατομικές φωτογραφίες των προσφύγων.
5. Λοιπά Υγειονομικά Ιδρύματα/ Νοσοκομείο Προσφύγων. 1 υποφάκελος. Οικονομικά στοιχεία, αποδείξεις.
6. Δημαιρεσίες/ Κατάλογος προσφύγων εκλογέων Δήμου Ερμουπόλεως, 1925. 1 υποφάκελος.
7. Νομάρχης/ Πρόσφυγες, Προσφυγικοί συνοικισμοί, 1923-1928. 4 φάκελοι.
8. Ύδρευση συνοικισμών/ Προσφυγικός συνοικισμός, 1935-1944. 3 φάκελοι.
9. Σύλλογοι και Σωματεία/ Μικρασιατικός Σύλλογος Κυκλάδων εν Σύρω, Παμπροσφυγική Ένωσις Κυκλάδων/ χορήγηση οικονομικής ενίσχυσης, περίθαλψη απόρων προσφύγων, 1925-1931. 1 φάκελος.
10. Πρακτικά συνεδριάσεων Δημοτικού Συμβουλίου/ αποφάσεις για ενίσχυση, επίλυση θεμάτων που αφορούν σε πρόσφυγες.
11. Δημοτολόγια Δήμου Ερμουπόλεως /αθρόες εγγραφές τροφίμων Αμερικανικού Ορφανοτροφείου της Near East Relief.

Βιβλία ασθενών του Παθολογικού και του Χειρουργικού Τμήματος του Νοσοκομείου «Ελπις», όπου υπάρχουν αθρόες εγγραφές ασθενών προσφύγων από τα τέλη Ιουλίου του 1922 κι αργότερα.

Οριστικά Παραχωρητήρια, αιτήσεις προσφύγων, πιστοποιητικά οικογενειακής κατάστασης προσφύγων από προσφυγικούς συλλόγους, ευρετήριο αστών προσφύγων νομού Μεσσηνίας, σχέδια προσφυγικών συνοικισμών, σχέδια τύπων προσφυγικών κατοικιών κ.ά.

Α) Εκθέσεις πεπραγμένων, εκθέσεις συμβάντων, μηνιαίες εκθέσεις, εκθέσεις στρατιωτικής κατάστασης, εκθέσεις πληροφοριών, γενικές διαταγές, διαταγές επιχειρήσεων, δελτία στρατιωτικής κατάστασης, δελτία πληροφοριών, δελτία πληροφοριών επί της πολιτικής και στρατιωτικής κατάστασης του εχθρού, αναφορές, ημερολόγια, υπομνήματα, καταστάσεις δυνάμεων, σχεδιαγράμματα διάταξης μονάδων, πίνακες στάθμευσης μονάδων, πίνακες απωλειών, χάρτες και διαγράμματα διατάξεων μονάδων του ελληνικού στρατού και των εχθρικών δυνάμεων και διάφορα έγγραφα της περιόδου της Μικρασιατικής Εκστρατείας των:

• Γενικού Στρατηγείου εν Μικρά Ασία
• Επιτελείου Στρατιάς Μικράς Ασίας
• Επιτελείου Στρατιάς Θράκης
• Επιτελικής Υπηρεσίας Στρατού
• Γενικού Επιτελείου Ναυτικού
• Σώματος Στρατού Σμύρνης
• Α΄ Σώματος Στρατού
• Β΄ Σώματος Σρατού
• Γ΄ Σώματος Στρατού
• Δ΄ Σώματος Στρατού
• Ε΄ Σώματος Στρατού
• Ομάς Μεραρχιών (VII & IX)
• Iης Μεραρχίας και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• IIας Μεραρχίας και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• IIIης Μεραρχίας και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• IVης Μεραρχίας και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• Vης Μεραρχίας (Κρήτης - Κυδωνιών) και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• VIης Μεραρχίας (Σερρών) και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• VIIης Μεραρχίας (Αρχιπελάγους) και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• VIIIης Μεραρχίας (Ηπείρου) και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• IXης Μεραρχίας και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• Xης Μεραρχίας (Σμύρνης) και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• XIης Μεραρχίας (Μαγνησίας) και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• XIIης Μεραρχίας (Ξάνθης) και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• XIIIης Μεραρχίας και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• XIVης Μεραρχίας και των υπ' αυτή συνταγμάτων, διευθύνσεων και σχηματισμών
• Ανεξάρτητης Μεραρχίας
• Μεραρχίας Ιππικού
• Ανεξάρτητου Μικτού Αποσπάσματος Παναγιωτάκου
• Μη μεραρχιακών μονάδων Πεζικού, Πυροβολικού και Μηχανικού
• Μονάδων Αεροπορίας
• Μονάδων Αυτοκινήτων
• Υγιειονομικών Σχηματισμών
• Γενικής Στρατιωτικής Διοίκησης Σμύρνης και Στρατιωτικών Διοικήσεων Δορυλαίου, Ουσάκ, Κιουτάχειας, Πανόρμου, Προύσης, Οδεμησίου, Αξαρίου, Μαγνησίας, Μπαλικεσέρ
  Επιτροπής Οχυρώσεως Μικράς Ασίας

Β) Έγγραφα, δελτία πληροφοριών, υπομνήματα και αναφορές των Στρατιωτικών Αποστολών Πόντου, Κωνσταντινούπολης και Βηρυττού.

Γ) Έγγραφα της Ύπατης Αρμοστείας Σμύρνης και Κωνσταντινούπολης

Δ) Έγγραφα των Υπουργείων Εξωτερικών και Στρατιωτικών

Ε) Εκθέσεις, ένορκες καταθέσεις, υπομνήματα, δικογραφίες, εκθέσεις εξέτασης και γνωμοδοτήσεις της Ανακριτικής Επιτροπής Επιχειρήσεων Μικράς Ασίας και της Ανακριτικής Επιτροπής Ελέγχου Δοσιλόγων Μικράς Ασίας

Στ) Αρχεία των Αντιστρατήγων Κ. Μοσχόπουλου, Αλεξ. Οθωναίου, Αχ. Πρωτοσύγγελου, Κιμ. Διγενή, Κ. Μοσχόπουλου, Γ. Πολυμενάκου, Αθ. Εξαδάκτυλου, Αριστ. Βλαχόπουλου, Υποστράτηγου Ι. Πετρίδη και Ι. Κωττάκη

Ζ) Διάφοροι χάρτες της Μικράς Ασίας

Κρατικό Αρχείο του Ντονιέσκ:
• Εντολές της Δημάρχου Μαριούπολης προς τους κατοίκους ( 1866-1911).
• Η πείνα στα Ελληνικά χωριά 1921-1922.
• Στατιστικά στοιχεία 19 περιόδου 1920-1923.
• Η Παιδαγωγική Ακαδημία της Μαριούπολης
• Τα ελληνικά σχολεία και η αντίδραση των Ελλήνων στη διδασκαλία της ελληνικής.
• Θέατρο-Μουσείο και εφημερίδες της Μαριούπολης.
• Διώξεις αγροτών από το Ντοκουλά.
• Δράση Επιτροπών Μειονοτήτων στην Μαριούπολη και το Ντονέσκ.
• Ελληνικές εκκλησίες 1921-1930.

Κρατικό Αρχείο Οδησσού:
• Η εκπαίδευση των Ελλήνων στην Οδησσό στην εμπορική σχολή του Λιτσέι του Ρισελιέ και στο Παρθεναγωγείο, το πρόγραμμα της διδασκαλίας, τα ονόματα και η εκπαίδευση των δασκάλων.
• Η μετανάστευση των Ελλήνων στις περιοχές της Οδησσού της Μαριούπολης και της Κριμαίας.
• Πληροφορίες για το προσωπικό του στρατιωτικού σώματος των Ελλήνων της Μπαλακλάβας.
• Η δράση των Ελληνικών Σωμάτων της Οδησσού , της Μαριούπολης, του Ροστοβ να Ντενώ, του Βατούμ και της Κριμαίας ( 1870-1920) και η αλληλογραφία τους με το Ελληνικό Προξενείο στην Οδησσό, και τη βασιλική οικογένεια.
• Αποστολή οικονομικής βοήθειας στον Πόντο (1918).

Κρατικό Ιστορικό Αρχείο Ουκρανίας και Κεντρικό Κρατικό Αρχείο Ανωτέρων Οργάνων Εξουσίας Κιέβου.
• Εκλογές (Ελλήνων) στα Σοβιέτ.
• Στοιχεία για τους Συλλόγους που υπήρχαν στην Μαριούπολη στα τέλη του 19ου αι. στις αρχές του 20ου αι.

Κεντρικό Κρατικό Αρχείο Ανωτέρων Οργάνων Εξουσίας Κιέβου
• Έγγραφα της Επιτροπής Εθνικών Μειονοτήτων 1924-1936.

Κεντρικό Κρατικό Αρχείο της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας

• Μετανάστευση των Ελλήνων στην Κριμαία έως το 1901.
• Ελληνικές εκκλησίες χερσονήσου 1861-1914.
• Δράση του Ελληνικού Κοινωφελούς Οργανισμού στη Θεοδοσία ( 1914-1916).
• Υλικό από την Επιτροπή Εθνικών Μειονοτήτων Κριμαίας
• Στατιστικές για τους Ελληνικούς πληθυσμούς.

Κρατικό Αρχείο της Γεωργίας

• Αναφορά του Επιθεωρητή Εκπαίδευσης της περιοχής της Τιφλίδας προς το Διοικητή του Καυκάσου για τη διδασκαλία των ελληνικών στο χωριό Σάντα της Τσάλκας (1906).
• Αναφορά του Περιφερειακού Διοικητή της Τιφλίδας προς τις κεντρικές αρχές του Καυκάσου για την κατάσταση που επικρατεί στο χωριό Ιραγκά , όπου εγκαταστάθηκαν πολλοί Έλληνες ( 1895).
• Αναφορά της Διοίκησης Ελληνικού Φιλανθρωπικού Σωματείου προς το Διευθυντή Εκπαίδευσης στο Κυβερνείο της Τιφλίδας (1913).

Κρατικό Αρχείο της Σταυρούπολης (Ρωσία)

• Αναφορές Επιτροπών Ποντίων Προσφύγων προς των Διοικητή του Καυκάσου σχετικά με την εγκατάσταση τους στην περιοχή (1864-1914).
• Απογραφές πληθυσμού προσφυγικών οικισμών.
• Τοπικές αναφορές σχετικά με τη αποχώρηση πολιτών με ελληνική υπηκοότητα (1922).
• Ζητήματα λειτουργείας προσφυγικών σχολείων και εκκλησιών.

Το Αρχείο της Μαύρης Θάλασσας περιέχει ακόμα:

• Καρτ ποστάλ και φωτογραφίες οικισμών και πόλεων προέλευσης και εγκατάστασης προσφύγων κυρίως από τον Πόντο.

• Πληθυσμιακό χάρτη του Εύξεινου Πόντου χρονολογημένο στις αρχές του 1920 (σημ. εκτίθεται μόνιμα στο Επιστημονικό Αναγνωστήριο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης του ΑΠΘ).
• Προφορικές μαρτυρίες απογόνων Ποντίων προσφύγων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

1. Αιτήσεις κατοίκων Μ. Ασίας (Κρήνη, Σμύρνη) για εγγραφή στο Δημοτολόγιο Νάξου 1907, 1920
2. Έλεγχος επίδοσης μαθητή στη Σχολή Αρρένων του Γαλατά στην Κωνσταντινούπολη 1912-1913
3. Ανακοίνωση του Νομάρχη Χίου προς τον Δήμαρχο Νάξου σχετικά με την εγκατάσταση προσφύγων στο νησί της Νάξου 1915
4. Πίναξ εγκαταστάσεως προσφύγων 1915
5. Αλληλογραφία Δήμου Νάξου περί προσφύγων 1915
6. Αποφάσεις της Νομαρχίας Κυκλάδων για εγγραφή κατοίκων Σμύρνης στο Μητρώο Αρρένων και το Δημοτολόγιο Νάξου 1916
7. Πιστοποίηση του Προέδρου της Κοινότητας Μυκόνου περί υποβολής αιτήσεως πρόσφυγα για εγγραφή του στο Μητρώο Αρρένων της Κοινότητας Μυκόνου 1918
8. Ειδοποίηση της Νομαρχίας Κυκλάδων προς τον Πρόεδρο της Κοινότητας Νάξου περί πολιτογράφησης των προσφύγων 1920
9. Αίτηση για απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας εγγεγραμμένου πρόσφυγα στο Μητρώο Αρρένων και στο Δημοτολόγιο της Κοινότητας Νάξου 1920
10. Πίναξ εγγραφής προσφύγων 1923,1925
11. Λυτά έγγραφα σχετικά με καταγραφή προσφύγων, επιδόματα, αποζημιώσεις, επιτάξεις ακινήτων και αποκατάσταση προσφύγων 1923-1925
12. Πιστοποιητικά εγγραφής και γέννησης στα Μητρώα Νάξου 1924
13. Αλληλογραφία Νομαρχίας Κυκλάδων – Επιτροπής Προσφύγων Νάξου σχετικά με την αναζήτηση προσφύγων 1925
14. Αλληλογραφία Υπηρεσίας Πρόνοιας Κυκλάδων – Επιτροπή Περιθάλψεως Προσφύγων Αμοργού σχετικά με την απαγόρευση μετακίνησης προσφύγων προς Ξάνθη 1925
15. Διαδικασίες απογραφής προσφύγων 1925-1926
16. Μητρώο Αρρένων Προσφύγων 1926
17. Αιτήσεις προς την Κοινότητα Νάξου για έκδοση Πιστοποιητικών (συνημμένα πιστοποιητικά όπου εμφαίνονται ότι είναι πρόσφυγες και εκθέσεις Ειρηνοδικείου) 1926
18. Αιτήσεις συντάξεων για φονευθέντες στη Μικρασιατική Καταστροφή 1927
19. Αιτήματα Νομαρχίας Κυκλάδων και Ελεγκτικού Συνεδρίου αναζήτησης προσφύγων εγγεγραμμένων στα Μητρώα της Κοινότητας Νάξου 1927-1934
20. Διαδικασίες αστικής αποκατάστασης προσφύγων (υποδείγματα αιτήσεων-υπεύθυνων δηλώσεων) – Διαταγές Νομαρχίας 1934-1935

• Ημερολόγιο της μικρασιατικής εκστρατείας, συνταγμένο τον Σεπτέμβριο του 1922 κατά την επιστροφή των στρατευμάτων. Αναφέρεται σε γεγονότα και πολιτικά πρόσωπα κατά τη διάρκεια της εκστρατείας (1919-1922).
• Φωτογραφίες του Λ. Καλλέργη κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής Εκστρατείας, κυρίως απεικονίζουν τον ίδιο και συναδέλφους του υγειονομικούς.

Φάκελος με τίτλο «Αποστολή Καυκάσου» με εκθέσεις για την αποστολή του συγγραφέα για τον επαναπατρισμό των Ελλήνων του Καυκάσου, κ.α.
Επιστολή Ν. Καζαντζάκη προς τη σύζυγό του στις 17 Σεπτεμβρίου 1922. Ανάμεσα στα άλλα νέα, αναφέρεται και στα νέα της Μικρασιατικής καταστροφής (Φ.Ε, α/α 34).
Επιστολή Ν. Καζαντζάκη προς τη σύζυγό του γύρω στα τέλη Νοεμβρίου του 1922. Ανάμεσα στα άλλα νέα του αναφέρεται στη Μικρασιατική καταστροφή σα πιθανή αιτία μιας μελλοντικής άνθισης (Φ.Ε, α/α 49).
Οι επιστολές στάλθηκαν από το Βερολίνο.

Ημερολόγιο της Πηνελόπης Δέλτα με καταγραφές πολιτικών γεγονότωνˑ χειρόγραφα με καταγραφές αναμνήσεων και μαρτυριών με τον τίτλο: "Βενιζέλος", "Πόντος 1919", "1920", "Καταστροφή Αυγούστου 1922" κ.λπ.

Στις αρμοδιότητες του Πολιτικού Γραφείου του Πρωθυπουργού εντασσόταν κυρίως η διευκόλυνση της επικοινωνίας των πολιτών με τους φορείς της δημόσιας διοίκησης και η προώθηση των υποθέσεών τους. Κατά συνέπεια στο αρχείο συγκεντρώνονται διάφορα αιτήματα προσφύγων, προσφυγικών συλλόγων και σωματείων που αφορούν την επίλυση ζητημάτων του προσφυγικού πληθυσμού.
Επιπλέον, το Πολιτικό Γραφείο λειτουργώντας επικουρικά στο έργο του πρωθυπουργού διεκπεραίωνε και υποθέσεις που σχετίζονταν με την εξωτερική πολιτική του ελληνικού κράτους. Έτσι, στο αρχείο έχουν διασωθεί σημαντικά έγγραφα που σκιαγραφούν τις ενέργειες της ελληνικής διπλωματίας, ιδιαίτερα της περιόδου 1917-1923. Υπενθυμίζεται ότι κατά την παραπάνω περίοδο σημειώθηκαν γεγονότα-ορόσημα για τη σύγχρονη ιστορία του ελληνικού κράτους: η συμμετοχή της Ελλάδας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η εδαφική επέκταση στη Θράκη και τη Μικρά Ασία, η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών, η στρατιωτική ήττα στο Μικρασιατικό Μέτωπο, ο ξεριζωμός του ελληνικού πληθυσμού και η υπογραφή της Σύμβασης ανταλλαγής των πληθυσμών και της Συνθήκης Ειρήνης στη Λωζάννη. Το Πολιτικό Γραφείο ήταν επίσης μέρος του προπαγανδιστικού μηχανισμού στήριξης των διεκδικήσεων της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται φάκελοι του αρχείου και έγγραφα για τις εθνικές διεκδικήσεις σε Μικρά Ασία, Πόντο και Θράκη, την παροχή στατιστικών στοιχείων του ελληνορθόδοξου πληθυσμού των παραπάνω περιοχών για την στήριξη των ελληνικών αιτημάτων στη συνδιάσκεψη ειρήνης στο Παρίσι κ.ά.
Η υπηρεσία του Πολιτικού Γραφείου συγκέντρωνε ακόμη και πληροφορίες που αφορούσαν τις επιχειρήσεις και την οργάνωση του ελληνικού στρατεύματος, αλλά και την εσωτερική ασφάλεια της χώρας. Έτσι, υπάρχουν φάκελοι με πληροφορίες για τις επιχειρήσεις των ελληνικών δυνάμεων στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μικρασιατική Εκστρατεία με χάρτες διάταξης των ελληνικών, συμμαχικών και εχθρικών στρατευμάτων.
Σημαντικά στοιχεία μπορούν να αντληθούν, επίσης, από το υλικό του αρχείου για την κοινωνική ιστορία της χώρας. Για παράδειγμα, η αποκατάσταση των προσφύγων μετά το 1922, ο πόνος του χαμού συγγενών τους και η εχθρική διάθεση των ντόπιων απέναντί τους είναι ζητήματα που διαπερνούν το υλικό του αρχείου. Υπάρχουν λοιπόν φάκελοι της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων και της Ανώτατης Διεύθυνσης Προσφύγων, πληθώρα υπομνημάτων προσφυγικών οργανώσεων, ενώ ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στους φακέλους με αιτήσεις συγγενών ελλήνων στρατιωτών και προσφύγων με τις οποίες ζητούσαν πληροφορίες για την τύχη των δικών τους που δεν είχαν επιστρέψει από τη Μικρά Ασία. Στοιχεία υπάρχουν και για την περίθαλψη και αποκατάσταση των προσφύγων πριν από το 1922, για τη μεταφορά του ελληνικού πληθυσμού που είχε συγκεντρωθεί στον Καύκασο και τη νότια Ρωσία, για την παλιννόστηση των προσφύγων στις εστίες τους, για τους κεμαλικούς διωγμούς των ελληνορθόδοξων πληθυσμών, για την οργάνωση της ελληνικής διοίκησης στη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη, κ.ά.

Έγγραφα (επιστολές, σημειώματα, αποφάσεις κ.ά) που αποστέλλονταν στο υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση διεκπεραίωσης ποικίλων θεμάτων, Βασιλικά Διατάγματα, Χειρόγραφα σημειώματα, Πράξεις του Υπουργικού Συμβουλίου, Νόμοι, Πρωτόκολλα ορκωμοσίας κυβερνήσεων κ.ά)

Ο φάκελος περιλαμβάνει: ένα βιβλίο εισαγωγής
αντικειμένων με τίτλο Κατάλογος Κειμηλίων
Προσφύγων, διοικητικά έγγραφα, αλληλογραφία,
πρωτόκολλα παράδοσης-παραλαβής, καταλόγους
αντικειμένων, χειρόγραφα προσχέδια εγγράφων,
σημειώσεις, φωτογραφίες, αποκόμματα εφημερίδων
εποχής.
Ο φάκελος διακρίνεται σε δύο ενότητες:
Η πρώτη αποτελείται από 41 ομάδες τεκμηρίων, κυρίως
του 1916, και αφορά τα περίπου 1600 αντικείμενα που
συγκεντρώθηκαν και μεταφέρθηκαν από τη Θεσσαλονίκη
στο ΒΧΜ στις αρχές του 1916. Πρόκειται, κυρίως, για
πρωτόκολλα παράδοσης-παραλαβής και καταλόγους
αντικειμένων που προήλθαν από ενορίες και ναούς της
Θεσσαλονίκης, του Κιλκίς αλλά και προσφυγικά κειμήλια
από την Ανατολική Θράκη που είχαν συγκεντρωθεί σε
ναούς της Θεσσαλονίκης.
Η δεύτερη ενότητα αποτελείται από 100 ομάδες
τεκμηρίων με ακραίες χρονολογίες 1921-1980 και
αφορούν στα Κειμήλια Προσφύγων της Μικράς Ασίας
και Ανατολικής Θράκης που άρχισαν να καταφθάνουν
στο Μουσείο λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή
και την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων από
την Ανατολική Θράκη.

Πρόκειται για τεκμήρια που αφορούν την περίοδο κατά την οποία ο ελληνισμός του Πόντου γνώρισε σταδιακά τον εκτοπισμό, την οικονομική εξουθένωση, τα τάγματα θανάτου, την υποχρεωτική στράτευση, έως τον τελικό αφανισμό. Βιβλία, έγγραφα, πρακτικά συνεδριάσεων, επιστολές, υπομνήματα και διαβήματα διαμαρτυρίας, μαρτυρίες, αντίγραφα σημαιών για το σχεδιαζόμενο κράτους του Πόντου, στατιστικοί πίνακες.