Βιβλία και λίγα λυτά έγγραφα που περιέχουν, κυρίως, πρακτικά και ευρετήρια Πρωτοβάθμιων και Δευτεροβάθμιων Εκτιμητικών Επιτροπών των Ανταλλαξίμων με τις δηλώσεις των αιτούντων και ευρετήρια διαφόρων νομών. Επίσης, περιλαμβάνονται ονομαστικά ευρετήρια αποζημιωθέντων αστών προσφύγων, πρακτικά επιτροπών κληρονομικών μεριδίων και ευρετήρια ισχυουσών περικοπών αξίας εκιμηθέντων περιουσιών, βιβλία του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Ανταλλαγής

Οι φάκελοι περιέχουν:
• Απόδειξη Αγροτικής Τράπεζας για εξόφληση χρέους πρόσφυγα προς την ΑΤΕ
• Πρόσκληση γάμου στην Κωνσταντινούπολη
Προσφυγικό οικογενειακό βιβλιάριο εποικισμού (κοινότητας Ερεντί Νέστου)
Οι φωτογραφίες παρουσιάζουν πρόσφυγες από Ανατολική Θράκη και Πόντο

Ο φάκελος περιλαμβάνει: ένα βιβλίο εισαγωγής
αντικειμένων με τίτλο Κατάλογος Κειμηλίων
Προσφύγων, διοικητικά έγγραφα, αλληλογραφία,
πρωτόκολλα παράδοσης-παραλαβής, καταλόγους
αντικειμένων, χειρόγραφα προσχέδια εγγράφων,
σημειώσεις, φωτογραφίες, αποκόμματα εφημερίδων
εποχής.
Ο φάκελος διακρίνεται σε δύο ενότητες:
Η πρώτη αποτελείται από 41 ομάδες τεκμηρίων, κυρίως
του 1916, και αφορά τα περίπου 1600 αντικείμενα που
συγκεντρώθηκαν και μεταφέρθηκαν από τη Θεσσαλονίκη
στο ΒΧΜ στις αρχές του 1916. Πρόκειται, κυρίως, για
πρωτόκολλα παράδοσης-παραλαβής και καταλόγους
αντικειμένων που προήλθαν από ενορίες και ναούς της
Θεσσαλονίκης, του Κιλκίς αλλά και προσφυγικά κειμήλια
από την Ανατολική Θράκη που είχαν συγκεντρωθεί σε
ναούς της Θεσσαλονίκης.
Η δεύτερη ενότητα αποτελείται από 100 ομάδες
τεκμηρίων με ακραίες χρονολογίες 1921-1980 και
αφορούν στα Κειμήλια Προσφύγων της Μικράς Ασίας
και Ανατολικής Θράκης που άρχισαν να καταφθάνουν
στο Μουσείο λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή
και την αποχώρηση των ελληνικών στρατευμάτων από
την Ανατολική Θράκη.

Τεκμήρια πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή:
Οθωμανικοί τίτλοι ιδιοκτησίας στην Τσεντώ, απολυτήριο από τη Μεγάλη του Γένους Σχολής, ενδεικτικό από την Πατριαρχική Κεντρική Εκπαιδευτική Επιτροπή, απολυτήριο από τον οθωμανικό στρατό, συμβόλαιο δασκάλου στις Μέτρες, βεβαίωση φοίτησης στη Νομική Σχολή της Κωνσταντινούπολης, προσωπική αλληλογραφία, προσωπικά σημειωματάρια και οικογενειακές φωτογραφίες.

Τεκμήρια μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, κατά τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης:
προσφυγικό οικογενειακό βιβλιάριο, έγγραφα της ΕΑΠ και της Εκτιμητικής Επιτροπής του Υπουργείου Γεωργίας, συναλλαγές με τις Τράπεζες σχετικές με τη χορήγηση προσφυγικών δανείων, πιστοποιητικά Δήμου Ξάνθης, άδειες ασκήσεως επιτηδεύματος, πτυχίο Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ταυτότητα δικηγόρου, φωτογραφίες και λίγα φύλλα προσφυγικού Τύπου.

Οι φάκελοι περιέχουν:
• Προικοσύμφωνα της ελληνικής κοινότητας Ηρακλείτσας Ανατολικής Θράκης
• Πιστοποιητικά βάπτισης από την Ιερά Μητρόπολη Νικομήδειας
• Δήλωση εκκαθάρισης περιουσίας πρόσφυγα από Ηρακλείτσα Ανατ. Θράκης
• Υπεύθυνη δήλωση μη αγροτικής αποκατάστασης
• Προσφυγικά έγγραφα Εθνικής Τράπεζας: έγγραφο πληρωμής τοκομεριδίων προσφυγικού δανείου- έγγραφα είσπραξης ποσού από ρευστοποίηση προσφυγικών ομολόγων

Προσωπικά έγγραφα: βιογραφικά, νεκρολογίες, παράσημα κ.ά.
‘Εγγραφα σχετικά με τη δραστηριότητα και την εξέλιξη του Ιωάννη Πολίτη στο διπλωματικό σώμα (1913-1946).
Στατιστική μελέτη με πληροφορίες για τον υπόδουλο ελληνισμό της Ανατολικής Θράκης και της Μικράς Ασίας (1912-1919).
Υπομνήματα, αναφορές, εκθέσεις και αλληλογραφία για τη Διάσκεψη της Ειρήνης (1919), στην οποία συμμετείχε ως αρχηγός της αποστολής, καθώς και για τις διαπραγματεύσεις στη Λωζάννη (1923).
Έγγραφα της Μικτής Επιτροπής για την ανταλλαγή των πληθυσμών Ελλήνων και Τούρκων (1925-1930).

Αλληλογραφία του Ιωάννη Πολίτη με τους: Ελευθέριο και Σοφοκλή Βενιζέλο, Ανδρέα Μιχαλακόπουλο κ.ά.

Τα στοιχεία που παρουσιάζονται σε αυτό το τμήμα συλλογής είναι:
• Αλληλογραφία Ελληνικής Διοίκησης Θράκης
• Δηλώσεις Μικρασιατών προσφύγων προς τον Πρόεδρο της επί των αποζημιώσεων Πατριαρχικής επιτροπής (για διώξεις και καταστροφές 1914-1915), Κωνσταντινούπολη
• Αιτήσεις εκκαθάρισης περιουσιών, Υπεύθυνες δηλώσεις μη αγροτικής αποκατάστασης προσφύγων, πράξεις Εκτιμητικών Επιτροπών, αποδείξεις καταβολής προσφυγικού χρέους, Καβάλα
• Φωτογραφίες Ελλήνων στρατιωτών στην Αδριανούπολη και στο Μικρασιατικό Μέτωπο
• Φωτογραφίες και κάρτες Πραβίου: Προσφυγικοί συνοικισμοί, εγκαίνια έργων. Εκδηλώσεις κοινωνικής, σχολικής, επαγγελματικής ζωής κ.ά.