Fonds Α.Ε. 49/16 - Ελληνικός Μικρασιατικός Σύλλογος Αλεξάνδρειας "Η Μικρά Ασία"

Οι Μικρασιάτες της Αλεξάνδρειας ίδρυσαν το 1906 τον Σύλλογο Μικρασιατών «Η Ανατολή», ακολουθώντας το παράδειγμα των Μικρασιατών του Καΐρου έναν χρόνο πριν (1905). Οι Σύλλογοι του Καΐρου και της Αλεξάνδρειας ήταν παραρτήματα του Συλλόγου Μικρασιατών «Η Ανατολή» της Αθήνας. Το 1913 ιδρύθηκε ο ανεξάρτητος Σύνδεσμος Ελλήνων Μικρασιατών «Η Ιωνία». Το 1918 μετονομάστηκε σε Ελληνικό Μικρασιατικό Σύνδεσμο «Η Μικρά Ασία» και σε αυτόν συγχωνεύτηκετο παραρτήμα της «Ανατολής» Αλεξανδρείας. Στη συνέχεια, ο Σύνδεσμος μετατράπηκε σε Σύλλογο των εν Αλεξανδρεία Ελλήνων Μικρασιατών «Η Μικρά Ασία». Το 1936 μετονομάστηκε σε Ελληνικό Μικρασιατικό Σύλλογο «Η Μικρά Ασία». Η δράση του Συλλόγου, από την ίδρυσή του, ήταν φιλανθρωπική. Στο πρώτο καταστατικό (1906) του Συλλόγου των Μικρασιατών Αλεξανδρείας«Η Ανατολή» δηλώνεται πως κύριος σκοπός του ήταν η στήριξη του έργου του κεντρικού Συλλόγου της Αθήνας, δηλαδή η συνένωση των απόδημων Μικρασιατών και η ηθική και πνευματική στήριξή τους, ιδίως των απόρων. Επίσης, η μελέτη της ιστορίας του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Η επίτευξη των σκοπών θα γινόταν μέσω διαλέξεων, εκδόσεων καθώς και δημιουργίας και διατήρησης βιβλιοθήκης και αναγνωστηρίου. Στο προσχέδιο του κανονισμού του ανεξάρτητου πλέον Συλλόγου (1920) στους σκοπούς προστίθεται η ενίσχυση του φρονήματος και της εκπαίδευσης των «εν Μικρά Ασία υποδούλων Μικρασιατών». Στα καταστατικά των ετών 1934, 1936 και 1947 η τελευταία ρήτρα απαλοίφεται και εισάγεται η «συμβολή εις παν εθνικόν ή κοινωνικόν ζήτημα». Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930 δεκτοί ως τακτικά μέλη γίνονταν οι Έλληνες οι καταγόμενοι από την Μικρά Ασία, περιορισμός που καταργείται με το καταστατικό του 1934. Κατά τη λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο Σύλλογος ανέλαβε τα έξοδαεπαναπατρισμού των Μικρασιατών που υπηρετούσαν καταναγκαστικά στον οθωμανικό στρατό και που κρατούνταν ως αιχμάλωτοι στην Αίγυπτο. Κατά τα έτη αμέσως μετά την Μικρασιατική Καταστροφή ο Σύλλογος ανέλαβε την οικονομική στήριξη και περίθαλψη των προσφύγων που κατέφυγαν στην Αλεξάνδρεια. Σε συνεργασία με το Ελληνικό Γενικό Προξενείο, ο Σύλλογος κατέγραφε τους πρόσφυγες καιεξέδιδε πιστοποιητικά και ειδικά δελτία ταυτότητας προκειμένου να αποκτήσουν την ελληνική ιθαγένεια.Το 1930 η έδρα του Συλλόγου μεταφέρθηκε από την Αλεξάνδρεια στην Ιβραημία και ενδυναμώθηκαν οι δεσμοί με την εκεί Ελληνική Κοινότητα. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930, όταν το ζήτημα της γραφειοκρατικής, υγειονομικής και οικονομικής στήριξης των Μικρασιατών προσφύγων στην Αλεξάνδρεια έπαψε να είναι οξύ, ο Σύλλογος ανέπτυξε έντονη πολιτιστική δράση για φιλανθρωπικούς σκοπούς, διοργανώνοντας κυρίως καλλιτεχνικές ή/και λογοτεχνικές εκδηλώσεις. Κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκόσμιου Πολέμου, ο Σύλλογος επιχορηγούσε την εγγραφή και φοίτηση των απόρων μαθητών στα Κοινοτικά Σχολεία της Αλεξάνδρειας και της Ιβραημίας.

[Πηγές: Υλικό του αρχείου: καταστατικά του Συλλόγου (1906, 1934, 1936, 1947), Προσχέδιον Κανονισμού (1920), και αλληλογραφία. Δημοσιεύσεις: «Ο Σύλλογος Μικρασιατών ‘Ανατολή’ και η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία (ιστότοποςhttps://history.arsakeio.gr, εκτύπωση του κειμένου περιλήφθηκε στον φάκελο 1 του αρχείου) και Ευθύμιος Θ. Σουλογιάννης, «Ελληνικός Μικρασιατικός Σύλλογος στην Αίγυπτο (1905 κ.εξ.)», Μικρασιατικά Χρονικά, τ.19, 1995, 99-107.]